Przejdź do zawartości

Pashko Vasa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pashko Vasa
Albanus Albano
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

30 czerwca 1825
Szkodra

Data i miejsce śmierci

29 czerwca 1892
Bejrut

Narodowość

albańska

Język

albański

Dziedzina sztuki

poezja

Ważne dzieła

poemat O moj Shqypni

Faksymile

Pashko Vasa znany też jako Wassa Efendi, Vaso pasza, Vaso pasza Shkodrani, Albanus Albano (ur. 30 czerwca 1825 w Szkodrze, zm. 29 czerwca 1892 w Bejrucie[1]) – albański prozaik, poeta i działacz narodowy.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Mhilla (Hilë) Gjokë Vasy i Drande[2]. W latach 1842–1847 pracował jako sekretarz w brytyjskim konsulacie w Szkodrze[3]. Tam też nauczył się kilku obcych języków: angielskiego, włoskiego, francuskiego, tureckiego i greckiego. W późniejszej swojej działalności posługiwał się także arabskim. W 1847 wyjechał do Włoch i brał udział w wydarzeniach Wiosny Ludów, rozgrywających się w Bolonii[3]. Z tego okresu zachowały się listy Vasy, w których wyrażał swoje republikańskie i antyklerykalne poglądy. 4 maja 1849 wziął udział w powstaniu weneckim przeciwko Austrii, walcząc w bitwie pod Margherą. Po stłumieniu powstania udał się do Ankony, gdzie został aresztowany i deportowany jako poddany osmański do Stambułu[4]. O swoich przeżyciach w okresie włoskiej Wiosny Ludów pisał w dziele La mia prigionia, episodio storico dell’assedio di Venezia, wydanej w Stambule w języku włoskim w 1850 r[1]. Tytuł nawiązywał do wspomnień Silvio Pellico, wydanych w 1832 r.

Z nędzy, której doświadczał w początkowym okresie pobytu w Stambule, udało mu się wydobyć, kiedy otrzymał stanowisko urzędnicze w ministerstwie spraw zagranicznych. Brał udział w misjach dyplomatycznych do Londynu, zanim w 1863 r. zaangażował się sprawy osmańsko-serbskie, służąc jako sekretarz i tłumacz Ahmeda Xhevdeta paszy, przedstawiciela dyplomatycznego w Bośni i Hercegowinie[1]. Echa wyprawy do Bośni znalazły oddźwięk w kolejnym dziele Pashko Vasy – La Bosnie et l’Herzégovine pendant la mission de Djevdet Efendi, wydanym w 1865[4]. W 1867 Pashko Vasa pojawił się jako urzędnik osmański w Aleppo.

Prawdopodobnie w latach 70. XIX w. Pashko Vasa przyłączył się do albańskiego ruchu narodowego, stając się jedną z kluczowych postaci albańskiego Odrodzenia Narodowego (Rilindja Kombetare). W 1877 r. był jednym z założycieli powstałego w Stambule – Komitetu centralnego obrony praw narodu albańskiego (Komitet qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare), powstałego w obliczu zagrożenia podziałem ziem zamieszkanych przez Albańczyków. Vasa uczestniczył także w organizowaniu Ligi Prizreńskiej w 1878, przygotowując memorandum dotyczące kształtu autonomii albańskiej, przedstawionego ambasadzie brytyjskiej w Stambule. W tym samym roku należał do grupy przygotowującej projekt zapisu języka albańskiego w alfabecie łacińskim. W roku 1879 zaczął działać w Towarzystwie na rzecz wydawania druków albańskich (Shoqëri e të shtypuri shkronja shqip), powstałym w stolicy Imperium Osmańskiego. Poświęcone Albańczykom dzieła Vasy, publikowane w latach 70. XIX w. broniły tezy o pochodzeniu Albańczyków od Pelazgów i Ilirów, jednocześnie uzasadniając konieczność stworzenia terytorium autonomicznego z ziem zamieszkanych przez ludność albańskojęzyczną.

W 1879 Pashko Vasa pracował w Warnie, w administracji wilajetu Edirne, razem z Ismailem Qemalim. Obejmując stanowisko mutessarifa Libanu w 1883 otrzymał tytuł paszy[2]. Tam też spędził ostatnie lata swojego życia, będąc świadkiem śmierci czworga dzieci (spośród pięciu), a także żony Catheriny Bonatti, która zmarła w 1884 na gruźlicę. Pashko Vasa zmarł w Bejrucie, po długiej chorobie. Jego szczątki przewieziono do Albanii w 1978 i umieszczono na cmentarzu w Szkodrze.

Oprócz dzieł politycznych i pamiętników pisał także utwory poetyckie, utrzymane w duchu europejskiego romantyzmu. Jego poezję porównywano do dzieł Giacomo Leopardiego i Alfreda de Musseta. Większość jego dzieł powstała w językach francuskim i włoskim, ale najbardziej znany tekst Pashko Vasy ukazał się w języku albańskim. Poemat O Albanio, biedna Albanio (O moj Shqypni) powstał w 1878 i był wezwaniem do przebudzenia narodowego. Pisał także pod pseudonimami: Albanus Albano, P.V. i Vasa Efendi.

Imię Vasy noszą ulice w Tiranie, Prisztinie, Szkodrze, Kamzie i w Pogradcu.

Dzieła

[edytuj | edytuj kod]
  • La mia prigionia, episodio storico dell’assedio di Venezia (Moje uwięzienie, historyczne epizody z bitwy o Wenecję), Stambuł 1850.
  • La Bosnie et l’Herzégovine pendant la mission de Djevdet Efendi, (Bośnia i Hercegowina w czasach misji Xhevdeta Efendiego), Stambuł 1865.
  • Esquisse historique sur le Monténégro d’après les traditions de l’Albanie (Szkice historyczne o Czarnogórze w tradycji albańskiej), Constantinople 1872.
  • Rose e spine, (Róże i rogi, poezja), Stambuł 1873.
  • L'alphabet Latin appliqué à la langue albanaise, Stambuł 1878.
  • La vérité sur l’Albanie et les Albanais. Etude historique et critique (Prawda o Albanii i Albańczykach. Studia historyczno-krytyczne), Paris 1879.
  • Grammaire albanaise à l’usage de ceux qui désirent apprendre cette langue sans l’aide d’un maître, (Gramatyka albańska dla tych, którzy chcą się uczyć tego języka bez pomocy nauczyciela), Ludgate Hill 1887.
  • Bardha de Témal, scènes de la vie albanaise, (Bardha z Temal, sceny z życia Albańczyków), Paris 1890.
  • L' Albania e gli albanesi, 1916

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press: 2010, s. 465-466. ISBN 978-0-8108-6188-6.
  2. a b Dušan Fundić. ПАШКО ВАСА И ИДЕОЛОГИЈА АЛБАНСКОГ НАЦИОНАЛИЗМА. „ИСТОРИЈСКИ ЧАСОПИС”. LXX, s. 363–380, 2021. 
  3. a b On September 17, 1825, Pashko Vasa was born. alfapress.al.
  4. a b Robert Elsie: Zarys historii literatury albańskiej. Narodziny literatury albańskiej, XVIII-XIX wiek, z.3. Toruń: 2004, s. 85-96. ISBN 978-1-78076-431-3. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]